Pigwa ''polska cytryna''

Pigwa należy do rzadko uprawianych roślin owocowych w naszym kraju. Jej wspaniałe owoce cenione są ze względu na wartości przetwórcze oraz walory odżywcze. Zawierają one znaczne ilości witaminy C, potasu oraz pektyn.

Pigwa zwyczajna (Cydonia oblonga) to niewielkie drzewko lub wysoki krzew dorastający 5-7 metrów wysokości, należący do rodziny różowatych (Rosaceae), pigwa podobnie jak jabłoń i grusza, jest przedstawicielem drzew ziarnkowych gdyż w komorach nasiennych owoców znajdują się liczne ziarnka (nasiona). Początkowo była zaliczana przez systematyków do rodzaju grusza (Pyrus), jednak różnice morfologiczne zdecydowały o wyodrębnieniu nowego rodzaju pigwa (Cydonia).

Owoce początkowo są zielone, mocno omszone, zaś po dojrzeniu prawie nagie, żółte, gładkie, piękne pachnące. Nawet gdy są dojrzałe, zachowują zielone działki przy kielichu. Większość uprawianych odmian rodzi owoce o masie około 200 g, lecz znane są odmiany o owocach dochodzących do 2 kg. W pełni dojrzałe drzewo daje przeciętnie 20-30kg owoców rocznie. Nasiona pigwy są trujące, dlatego lepiej ich nie spożywać. Miąższ owoców jest zawsze twardy, kamienisty oraz szybko ciemniejący po przekrojeniu.

Roślina ta pochodzi z Azji Mniejszej, prawdopodobnie z Kaukazu. Do dzisiaj występuje w stanie dzikim w lasach północnego Iranu w pobliżu Morza Kaspijskiego oraz na południu Kaukazu. W starożytności rosła także na Krecie. Z Grecji przywędrowała do Rzymu jeszcze przed naszą erą. Stąd też w kronikach nowożytnych pisze się o pigwie jako o gatunku naturalnie występującym na terytorium starożytnego Rzymu. Byłą tam znana pod nazwą ‘Cotonea’. Przez wieki uprawiano ją w basenie Morza Śródziemnego. Była słynnym „Złotym jabłkiem”, którym Parys nagrodził Afrodytę. Z Italii rozprzestrzeniła się na cała Europę. W IX wieku za Karola Wielkiego zaczęto ją uprawiać we Francji pod nazwą ‘Coing’. Natomiast pierwsze informacje o uprawie pigwy w Anglii pochodzą z końca XIV wieku. Na kontynent amerykański dotarła wraz z osadnikami.

Wspaniałe owoce pigwy cenione są przede wszystkim ze względu na wartości przetwórcze i walory odżywcze. Z uwagi na znaczną zawartość witamin i składników mineralnych pigwa określana jest „polską cytryną”. Owoce skrywają takie składniki odżywcze jak wapń, potas czy żelazo. Ponadto są bardzo bogatym źródłem witamin takich jak: C, PP, B1, B2 czy prowitamina A. Posiadają także duże ilości pektyn. Dzięki zawartości tych składników pigwa posiada m.in. właściwości regenerujące organizm. Wpływa także korzystnie na pracę wątroby, dlatego polecana jest osobom zażywającym leki czy często spożywającym alkohol. Dodatkowo pigwa poprawia apetyt, dlatego często podawana jest małym niejadkom. Ma także działanie uspokajające i obniża poziom złego cholesterolu.

Owoce pigwy spożywane są w stanie przetworzonym, ponieważ nawet w pełni dojrzałe są bardzo cierpkie. Duża zawartość pektyn powoduje, że z owoców pigwy można robić doskonałe galaretki. Innymi smakowitymi przetworami są konfitury, dżemy i nalewki. Swego czasu zachwycano się kompotami gruszkowymi z dodatkiem pigwy, które miały niespotykany aromat. Przez długi czas uważano pigwę także za doskonały lek ziołowy. Była cenionym środkiem bakteriobójczym. Napar z pigwy stosowano w leczeniu infekcji gardła i zapaleniu śluzówki. Również syrop z owoców zalecano ma bóle gardła oraz biegunki. W medycynie chińskiej kora tej rośliny jest do tej pory wykorzystywana do dezynfekcji wrzodziejących i trudno gojących się ran. Z łupin nasion, poprzez moczenie, ewentualnie gotowanie ekstrahuje się wyciąg o galaretowatej konsystencji, który używany jest do smarowania gardła i oczu. Pigwę stosowano do produkcji kosmetyków. Jej bardzo aromatyczne owoce pozostawione w pomieszczeniu w krótkim okresie napełniają je niezwykłym zapachem, co także wykorzystywano. W przeszłości była bardzo popularnym odświeżaczem powietrza.

Pigwa zwyczajna bywa często mylona z nieco popularniejszymi pigwowcami, które nie osiągają tak znaczących rozmiarów, gdyż dorastają zwykle do 1-2 m wysokości. Ponadto pigwowce posiadają cierniste pędy. Pigwowiec japoński (Chaenomeles japonica), pigwowiec okazały (Chaenomeles speciosa) oraz pigwowiec pośredni (Chaenomeles x superba) są uprawiane nie tylko ze względu na owoce, ale także walory ozdobne. Ich różnokolorowe kwiaty (czerwone, różowe lub pomarańczowe), pojawiają się w kwietniu-maju, czyli nieco wcześniej niż u pigwy. Owoce pigwowców osiągają mniejsze rozmiary (zwykle średnicy 2-5 cm), lecz także są bardzo aromatyczne, bogate w witaminę C i pektyny oraz niezdatne do spożywania na surowo.